Interviews met Gooische Kunstenaars.

De schilderes Froukje Wartena houdt op 't oogeblik bij Rogmans en de Vos een tentoonstelling van haar werk en dit was ons een aanleiding deze pittige, rustelooze kunstenaressen eens te gaan opzoeken.
Ze is nog niet lang weer in Laren teruggekeerd; vroeger heeft ze er vele jaren gewoond, maar haar zwerversnatuur deed haar overal heentrekken, naar den Haag, naar Nunspeet en Elspeet, naar Bergen, naar Frankrijk en Duitschland, ja, overal waar het mooi is en ze iets van haar gading vond. Want zij heeft een rustelooze aard, die ahar niet alleen heen drijft, telkens naar een andere plaats, naar een andere streek; maar die haar ook iedere maal opnieuw naar andere onderwerpen doet zoeken.
Nu eens zijn het portretten, soms uiterst minitieus geteekend, dan weer landschappen, bloemen, stedenschoon of interieurs. Zij houdt van afwisseling in het onderwerp, eigenlijk omdat zij alles even belangrijk vindt, alles haar even sterk boeit en ja ... waarschijnlijk omdat zij den tijd in wil halen, dien zij noodgedwongen aan andere dingen dan haar kunst heeft moeten afstaan.

Mejuffrouw Wartena toch is laat begonnen zich helemaal aan haar kunst te geven, de levensomstandigheden dwongen haar aanvankelijk anders, in de richting van het onderwijs.
Leerlinge der Rijks Normaalschool voor Teekenonderwijs, dankt zij haar eerste opleiding aan den binnenhuischilder J.D. Huibers. En na een geslaagd middelbaar examen teekenen was het W.B.G. Molkenboer, die har aanraadde om als basis van een riskant kunstenaarsbestaan, een onderwijsbetrekking te aanvaarden.
Zoo kwam mej. Wartena als leerares voor de hoogste klasse en voor de examenopleidings-afdeeling van den Werkende Stand en ook aan enkele andere scholen.
Maar zooals het meer gaat, aanvankelijk heeft men slechts plan enkele dagen aan het lesgeven te besteden, doch allengs raakt men er zoo in, dat voor eigen studie weinig tijd meer overblijft.
Toch reserveer Mej. Wartena nog steeds eenigen tijd voor zichzelf, die zij uitbuitte, en die zij besteede om zelf les te nemen, o.a. van Oldewelt, aan wien zij vooral voor figuurstudie veel te danken heeft.

Door omstandigheden werden haar echter gunstiger en op een goeden dag kon zij het besluit nemen - na vele haren van lesgeven, haar betrekking vaarwel te zeggen en met de schilderskist de wijde wereld in te trekken.
Met een niet te remmen voortvarendheid moest zij nu al die vroegere jaren inhalen en geen wonder dan ook, dat zij van alles aanpakte, werkte, en werkte, om er te komen. Zij trok overal heen, niet aleen daar waar zij voor haar talent geschikte onderwerpen vond, maar ook waar zij in een schildersmilieu kon verkeeren, en door omgang met andere kunstenaars haar techniek kon verruimen.
in Laren schilderde zij o.m. het landschap, en vond er aansluiting bij de collega's die meerendeels voortzetters der traditie van de Haagsche en Amsterdamsche school waren. En als zij naar Nunspeet gaat, vindt zij daar Briet, wiens warmtoonige binnenhuizen haar inspireeren. Later in Brussel, samenwerkende met den Hollandsche Belg Paerels, boeit haar dienst lichter palet, dienst lossere toets.

En zoo heeft Mej. Wartena, met den studieuzen ondergrond eener middelbaar akte, her en derwaars spiedende en speurende, zich zelf gevormd tot een schilderes die niet, wat men noemt een bepaald "genre" heeft, maar die vooral het 'picturale schoon' overal weet op te merken.
Hoewel zij, als teekenares van portretten goed en scherp de vorm weet te accentueeren, is het toch nog meer haar keur die ons boeit, en daarbij heeft zij dan de breede forsche toets van het nabloeiend impressionisme.
Er zit daardoor in haar werk iets van de spontane levendigheid, die ook haar persoon kenmerkt, en die haar buitenstudies vooral frisch en elvendig doet zijn. Met vlotten streek noteert zij haar reisindrukken, hetzij met verf hetzij met kleurig pastel, en hear gevoel voor wat men onder "schilderachtig" pleegt te verstaan, doet haar meestal aardige "gevallen" kiezen. En, zooals gezegd, ieder onderwerp is haar welkom; zij theoriseert er niet bij noch dogmatiseert, maar schildert, en schildert, en tekent ... omdat zij het niet laten kan. Zij heeft geen bespiegelenden aard, noch wil zij door haar werk de wereld hervormen of vooruitbrengen, zij wil alleen schilderen om dat zij zooveel mooi's en opmerkenswaard rondom zich ziet.

Haar tentoonstelling biedt dan ook ook een zeer rijke verscheidenheid: goede winterlandschappen, zonnige Larensche en Nunspeetsche buurtjes, interieurs, bloemen, naaktstudies, stadsgezichten, en wat niet al. En uit alles spreekt de kunstenaresse die 'mir nichts, dir nichts' haar gang gaat, die zich niet bekommert om moderne, ultra-moderne en andere richtingen, maar voor wie de natuur in al haar verscheidenheden en wisselingen belangrijk en belangwekkend is.

Dit nu toont ons wel haar tentoonstelling bij Rogmans.
Allereerst treft ons daar groote verscheidenheid in haar werk en in haar techniek. Nu eens, al naar het onderwerp het meenbrengt, is bij breed van toets, als een echte impressioniste, dan weer strak en minitieus. Mooi van kleur is een groote aquarel met een baggermolen, en en uitvoerige teekening van een gezicht over de velden bij Noordwijk.
Van haar reizen bracht zij aardige studiën mede van de haven te Fécamps (no. 42) en van die schilderachtige oude straatjes en huizen-achterkanten te Cagnes (no. 13, 14) en van 't landschap buiten Avignon (no. 32).
Maar ook in ons eigen land vond zij onderwerpen genoeg, die haar aantrokken, zooals die vlotte studie vane en boerderij (no. 39), of dat interieur met die twee vrouwen bij de schouw (no. 20) doen zien.
En ter afwisseling schildert zij dan weer bloemen, Zinnia's in een pot met een liefde en lust die benijdenswaardig is. Van haar figuurstukken is hier een groote maaier, die zijn zeis wet, en en paar breed aangezete naaktstudies, stvig van bouw en goed van kleur.
Een paar aardige krabbeltjes, o.a. van een moeder met een kindje (no. 36) doen zien hoe mej. Wartena ook in deze simopele materie iets weet te bereiken.
Een aardige tentoonstelling die een bezoek wel waard is.
R.W.P. Jr.

[http://bel.courant.nu/index.php?page=0&mod=krantresultaat&q=wartena&datering=&krant=&qt=paragraaf&pagina=&sort=score+desc]

---

NB.
- AMSTERDAM Bevolkingsregisters 1874-1893
[Wartena, Froukje - Westeinde 19 - 28-07-1855 - Akkrum - BRB00691000251]
1. Wartena, Froukje, 28 Juli 1855 (D.Gez.), 24-10-1883 uit Groningen
https://archief.amsterdam/indexen/bevolkingsregisters_1874-1893/zoek/query.nl.pl?i1=1&a1=wartena&x=22&z=a#BRB00691000251

- AMSTERDAM Bevolkingsregisters 1874-1893
[Wartena, Froukje - Leidschegracht 64 - huis - 28-07-1855 - Akkrum - BRB00328000262]
Froukje Wartena 28-7-1855 Akkrum, (DG) mei 1884 dl552/248, sept 1888 naar 308 E/178
https://archief.amsterdam/indexen/bevolkingsregisters_1874-1893/zoek/query.nl.pl?i1=1&a1=wartena&x=22&z=a#BRB00328000262

- AMSTERDAM Bevolkingsregisters 1874-1893
[Wartena, Froukje - Marnixstraat 387 - 28-07-1855 - Akkrum - BRB00390000181]
1. Joukje Luitjens van der Sluis 26-1-1829 Gorredijk (DG) 15 mei 1886 uit Groningen, 3-6-1890 naar N. Amstel;
2. Joukje Wartena (dochter) 6-12-1858 Leeuwarden, 15 mei 1886 uit Groningen, 18-4-1887 naar Utrecht;
3. Froukje Wartena (dochter) 28-7-1855 Akkrum, sept 88 van 261/259, 3-6-1890 naar N. Amstel;
https://archief.amsterdam/indexen/bevolkingsregisters_1874-1893/zoek/query.nl.pl?i1=1&a1=wartena&x=22&z=a#BRB00390000181

- 90-175 Studentenregisters van de Rijksakademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam
357 Wartena, Froukje
Rol: Student
Geboorteplaats: Akkrum
School: Rijksakademie voor Beeldende Kunsten
Voornaam: Froukje
Achternaam: Wartena
Geboortedatum: 28-07-1855
Toelatingsexamen_1: 10-11-1888
Vertrekdatum_1: 1889
Bladzijde: 72
Toegangsnummer: 90 Rijksakademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam
Inventarisnummer: 175
[https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&miadt=0&mizig=310&miview=tbl&milang=nl&micols=1&mires=0&mip3=wartena&mip1=fr*]

- KUNST
TENTOONSTELLING VAN KUNSTWERKEN. LANDGOED CRAILOO. I.
De Vereeniging tot bevordering van het Vreemdelingenverkeer voor Naarden, Laren, Blaricum en Huizen, heeft eene bijzonder sympathieke daad verricht door het organiseeren van eene tentoonstelling van in het Gooi werkende kunstenaars. Het is waarlijk eene nobele opvatting van haar streven om de .... etc
... Hoe dit zij, er is hier op dit gebied veel goeds te zien.
A. Briët's beide inzendingen behooren tot de besten en zijn superieur wat kleur, en techniek betreft. Ook bij veel anderen treffen deze eigenschappen als hoofddeugden van hun werk; bijna zonder uitzondering is eigenlijk alles wat binnenhuis heet, stilleven waarop ook menschfiguur voorkomt. In het bijzonder moge nog de aandacht gevestigd worden op de binnenhuizen van J. Doijewaard, met het zeer vaardig geschilderde breiend meisje; H. A. Diévenbach, die den binnentoon in de kamer, waar twee kinderen bezig zijn met bellenblazen, zeer gelukkig wist weer te geven; J. Taanman die een mooi blank schilderijtje zond; L. van der Tonge, wiens kleine „in gedachten" mij vooral trof als goed van geheel te zijn; mej. B. Valkenburg, bij wier „Zondagmorgen" een streven naar iets anders dan het gewone recept valt te waardeeren; mej. F. Wartena, B. Lopez de Lêo Laguna, S. van der Schaar, J. Bakker en anderen in wier werk min of meer goede qualiteiten zijn waar te nemen. In een volgend artikel zullen de overige inzendingen besproken worden.
E.R.D. SCHAAP. 's Graveland, 19 Juli 1909.
[De Gooi- en Eemlander : nieuws- en advertentieblad 21-07-1909]

- Kunsthandel Jac. de Vries Gz, Steenstraat 109 Arnhem
TENTOONSTELLING van Schilderijen en Teekeningen door F. WARTENA, geopend op werkdagen van 9-6 uur.
[bron: Arnhemsche courant 01-09-1915 (Delpher)]

- KUNST.
Mejuffrouw F. Wartena, oud-leerlinge der normaalschool voor teekenonderwijs en zelve lang bij het onderwijs werkzaam, heeft zich eerst laat geheel aan de kunst kunnen geven.
Toen is zij hard gaan werken, in Drente en elders in Nederland, later in België en nog verder op.
Sedert een jaar of twaalf in het Gooi gevestigd, heeft zij o.a. in den Haagschen Kunstkring tentoongesteld.
Thans is er, naar de "N.R.Ct." meedeelt, een vrij uitgebreide tentoonstelling van haren arbeid in den kunsthandel van den heer Jac. de Vries Gz. aan de Steenstraat te Arnhem.
[Leeuwarder courant 17-09-1915]

- KUNSTZAAL GLASHAVEN. Werk van juffvrouw F. Wartena.
Maar wat moet ik nu houden voor 't werk van juffrouw Wartena, zou vragen als men langs al de 49 omlijste werken en werkskens der collectie geloopen is. Bijna bij elk ervan heeft men aan een ander gedacht, aan de maakster echter niet.
Of 't moest dan wezen bij de overigens onbelangrijke naakt-studies, die toonen, dat hier 't vrouwenlichaam met het nuchter oog eener concurrente gezien is.
Juffrouw Wartena kan vrij veel, dat bewijst menig schilderijtje, maar ze is heel weinig ..... zichzelve, geïmponeerd als ze klaarblijkelijk wordt door wat ze van anderen ziet. De eenige vrouw, die als schilder een imponeerende persoonlijkheid was, Rosa Bonheur, liep trouwens in mannenkleeren rond. Wat de onderstelling bllijkt, dat haar vrouw-zijn maar toevallig was.
Laat men deze voornaamste factor - de persooniijkiieid van den kunstenaar - buiten rekening, liet werk niet rekenend als geheel, en zoodanig dan als uiting eener aparte, begaafdheid, dan valt er beter over de Wartena-tentoonstelling te praten.
Zoo gezien, bevat ze een aantal niet onverdienstelijke schilderijen, die menige kamer aangenaam zouden sieren, terwijl een enkel stuk, nommer 26 bijvoorbeeld, „een veld met Oost-Indische kers", wat aantrekkelijk is.
Ook nommer 46 - Winterdag te Bergen - doet het zeer goed, en ten leste is ons van nommer 37 "Winterdag te Scheveningen", staat in den catalogus 0 een wel kleine mar zeer vol-stemmige aquarel, de beste indruk bijgebleven.
[Rotterdamsch nieuwsblad 25-10-1916]

- Dordrechts Museum
TENTOONSTELLING van werken van de hand van Mej. F. Wartena. In een der lokalen van het Museum van 9 tot 29 Januari.
[bron: De Dordrechtsche Courant, 1917-01-06; p. 15]

- DEN HAAG Bevolkingsregister 1913-1939
1. (27-11-1920) Froukje Wartena 28-7-1855 Akkrum, D.G. (Doopsgezind), kunstschilderes, van Bergen 25-11-1920, naar Harderwijk 25-6-1925;
Wonende: (27-11-1920) A. v.d. Goesstraat 46 inw. bij Wed. Ruempoel; (18-4-1923) Acaciastraat 38; (Ned; B1661 Amr. Koekmarkt 55);
[NL-HaHGA_0354-01_1341_13414.062.jpg]
[https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&miadt=0&mizig=310&miview=tbl&milang=nl&micols=1&mires=0&mip3=wartena&mip1=fr*]

- (Harderwijk) Vertrokken:
F. Wartena, kunstschilderes (D.G.), Schoenmakerstraat 2 naar Laren (N.H.)
[Schilder's nieuws-en advertentieblad, 1927-11-12; p. 1]

- (LAREN) Gevestigd:
Mej. F. Wartena, van Harderwijk, Schoenmakerstraat 2, naar Nieuweweg 47;
[De Bel, 02/12/1927; p. 2/8]

- (LAREN) Vertrokken:
Mej. F. Wartena, kunstschilderes, van Nieuweweg 47 naar Blaricum, Brinklaan 5; [De Bel, 16/11/1928; p. 2/8]

- Exposanten:
... mej. Wartena, Blaricum ....;
[De Bel, 21/05/1929; p. 1/4]

- (LAREN) Vertrokken:
Mej. F. Wartena, kunstschilderes, van Oud-Blaricummer 8, naar Harderwijk, Nas(s)aulaan 3;
[De Bel, 12/02/1932; p. 2/8]

---